Poszukując pracy w Niemczech w swoim zawodzie można usłyszeć z różnych stron pytanie, na które sporo osób ma niestety negatywną odpowiedź: Haben Sie Anerkennung? – Czy ma Pan/Pani uznanie kwalifikacji zawodowych?

O co chodzi z tym uznaniem i jak je uzyskać?

Jeśli mieszkasz w Polsce ale myślisz o wyjeździe do pracy do Niemiec lub jeśli jesteś już w Niemczech i szukasz zatrudnienia w swoim zawodzie, może ci być potrzebne uznanie kwalifikacji aby otrzymać konkretną posadę lub po prostu, żeby polepszyć swoje szanse na rynku pracy.

Cały czas jest jeszcze sporo błędnego myślenia na temat tego jak wygląda uznanie i co należy pod tym pojęciem rozumieć.

Uznanie kwalifikacji to nie jest tylko przetłumaczenie dyplomu przez tłumacza przysięgłego ani też nie jest to podstemplowanie świadectwa przez jakiś urząd w Niemczech pieczątką z napisem Anerkennung. Procedura uznawania kwalifikacji polega na porównywaniu zagranicznych kwalifikacji zawodowych – w naszym przypadku polskich – z odpowiednią kwalifikacją niemiecką.

W praktyce wygląda to w ten sposób, że porównywane są programy nauczania dla konkretnego zawodu polskiego i niemieckiego, przy czym aktualny niemiecki program nauczania dla danego zawodu jest punktem odniesienia, niezależnie od tego w którym roku dana osoba skończyła szkołę w Polsce. Programy nauczania dla większości zawodów w Polsce i w Niemczech różnią się i efektem tego, podczas opracowywania dokumentów przez poszczególne urzędy, jest decyzja o różnicach programowych, które trzeba nadrobić w Niemczech, aby otrzymać pełne uznanie. Dotyczy to w szczególności zawodów pedagogicznych, rzemieślniczych, techniczno-przemysłowych i niektórych medycznych. Na niekorzyść wnioskodawców działa tu np. zbyt mała ilość zajęć praktycznych w trakcie nauki w stosunku do programów niemieckich, gdzie kształcenie ukierunkowane jest przede wszystkim na praktyczną naukę zawodu – w takiej sytuacji urząd bierze pod uwagę również doświadczenie zawodowe. I chociaż cały proces uznania może się wydawać żmudny i niełatwy, to w rezultacie jest jak najbardziej opłacalny i wart zachodu.

Wśród poszczególnych grup zawodów funkcjonuje w Niemczech oficjalny podział na zawody regulowane (reglamentowane) i nieregulowane (niereglamentowane). Zawody regulowane to takie, których wykonywanie wymaga posiadania specjalnych kwalifikacji, określonych przez przepisy prawa, które regulują dostęp do danego zawodu. W Niemczech jest około stu zawodów regulowanych i należą do nich zawody służby zdrowia, nauczycielskie i pedagogiczne, inżynieryjne oraz rzemieślnicze na poziomie mistrza.

Konieczność przeprowadzenia procedury uznawania kwalifikacji dotyczy właśnie zawodów regulowanych, ponadto wymagane jest tu pełne uznanie, aby otrzymać pracę w danym zawodzie. Niekiedy konieczne jest dokształcanie się (czasami nawet kilkunastomiesięczne) jeśli urząd w trakcie analizy naszego wniosku stwierdzi tzw. istotne różnice programowe. Nie ma takich sytuacji, że np. pielęgniarka lub fizjoterapeuta otrzymują częściowe uznanie i z takim dokumentem podejmują pracę zawodową jako tzw. Fachkraft. W zawodach regulowanych kwalifikacje muszą być uznane w stu procentach.

W przypadku zawodów nieregulowanych nie ma obowiązku przeprowadzenia procedury uznania, jednakże zaleca się ją, ponieważ ułatwia to znalezienie lepszej pracy i pozwala przyszłemu pracodawcy zorientować się w posiadanych przez danego kandydata kompetencjach. W praktyce oznacza to, że dostaje się szansę na pracę i wynagrodzenie zgodnie ze swoimi kwalifikacjami, a nie poniżej – tzn. na stanowisku fachowca lub specjalisty, a nie pomocnika.

Po pomyślnym przejściu procedury otrzymuje się z urzędu dokument potwierdzający uznanie kwalifikacji i pozwalający na posługiwanie się konkretnym tytułem zawodowym. Uznanie kwalifikacji wydane w jednym landzie obowiązuje z zasady na terenie całych Niemiec. Poza tym jest to prawomocny dokument ważny do końca życia niewymagający odnawiania lub aktualizacji. Jednak, aby go otrzymać trzeba poświecić trochę czasu i środków, skompletować wymagane dokumenty i uzbroić się w cierpliwość.

Możliwość uznawania kwalifikacji jest efektem federalnej ustawy (BQFG) obowiązującej w Niemczech od 2012 roku. Warunkiem rozpoczęcia procedury uznania jest posiadanie dokumentu państwowego potwierdzającego ukończenie szkoły i nabycie konkretnych kwalifikacji.

Ustawa BQFG nie dotyczy niestety osób przyuczonych do zawodu, tzn. takich, którzy nie posiadają formalnego wykształcenia potwierdzonego dokumentem o nabytych kwalifikacjach zawodowych (świadectwo lub dyplom).

Zatem jeśli posiadasz skończoną szkołę zawodową, policealną, technikum lub studia i chcesz pracować w wyuczonym zawodzie w Niemczech, to jak najbardziej jest to podstawą do rozpoczęcia procedury uznania. Kierunkowe doświadczenie zawodowe działa tu jeszcze dodatkowo na Twoją korzyść.

W Niemczech nie ma jednego centralnego urzędu, który zajmowałby się rozpatrywaniem wniosków o uznanie kwalifikacji. Właściwy organ (urząd lub izba) zależy od zawodu i miejsca zamieszkania lub wykonywania pracy, ponadto prowadzi on czesto własny sposób działania w zależności od zawodu i kraju związkowego.

W ramach przeprowadzanej tylko i wyłącznie w Niemczech procedury uznawania kwalifikacji i oceny dyplomu, odpowiednia instytucja niemiecka dokonuje analizy czy zagraniczne kwalifikacje uzyskane przez daną osobę są równoważne z kwalifikacjami wymaganymi do wykonywania danego zawodu w Niemczech.

Możliwe są trzy efekty procedury:

– pełne uznanie – najlepsza możliwa decyzja dla wnioskodawcy, ponieważ oznacza, że posiadane kwalifikacje są prawnie zrównane z kwalifikacjami osób, które dysponują odpowiednim niemieckim dyplomem zawodowym.

– częściowe uznanie – oznacza, że różnice w zagranicznym i niemieckim programie nauczania dla danej kwalifikacji są znaczne i wnioskodawca – jeśli jest zainteresowany – może się w Niemczech doszkolić, aby uzupełnić brakujące wyksztalcenie, a następnie złożyć ponownie wniosek o pełne uznanie kwalifikacji. W przypadku zawodów nieregulowanych można poprzestać na częściowym uznaniu, jednakże nie jest to pełne uznanie, a to jest celem każdego wnioskodawcy. W przypadku zawodów regulowanych trzeba podjąć dokształcanie, aby uzyskać pełne uznanie i otrzymać prace w zawodzie.

– odrzucenie – w praktyce występuje rzadko, ale jednak zdarza się w sytuacji gdy urząd stwierdzi bardzo duże różnice programowe lub gdy wnioskodawca nie posiada świadectw i dyplomów potwierdzających zdobycie wyksztalcenia w procesie dydaktycznym a jego umiejętności oparte są tylko na doświadczeniu zawodowym. Nawet wieloletnia praktyka nie poparta wiedzą teoretyczną i dokumentem ukończenia szkoły nie pomoże tutaj wnioskodawcy.

Przedmiotem procedury w pierwszej kolejności są dokumenty potwierdzające formalne wyksztalcenie, następnie pod uwagę brane jest również doświadczenie w wyuczonym zawodzie. W zawodach medycznych oraz nauczycielsko – pedagogicznych wymagana jest całkiem zasadnie dobra znajomość języka niemieckiego potwierdzona certyfikatem. W procedurze uznania zawodów nieregulowanych znajomość języka niemieckiego nie jest sprawdzana – te kwestie reguluje już rynek pracy i pracodawcy. Nie oznacza to jednak, że zaleca się przyjeżdżać do Niemiec bez znajomości języka. Nieznajomość niemieckiego w stopniu choć w miarę komunikatywnym będzie przeszkodą nie tylko w życiu zawodowym ale i też w codziennym funkcjonowaniu w Niemczech – np. w urzędach komunikacja odbywa się tylko po niemiecku.

Procedura uznania kwalifikacji jest odpłatna a wysokość opłat ustalają samodzielnie poszczególne urzędy w Niemczech. Większość z nich informuje o kosztach na początku procedury lub podaje widełki, uzależniając to od nakładu pracy przy opracowywaniu konkretnego wniosku. Jeśli ktoś jest zarejestrowany jako bezrobotny w Agentur für Arbeit lub w Jobcenter może w tych jednostkach złożyć podanie o przejecie kosztów procedury lub o współfinansowanie. Jeśli z wymienionych urzędów otrzymamy odpowiedź negatywną to można starać się o zwrot kosztów procedury w ramach programu Anerkennungszuschuss. Od 1 grudnia 2016 istnieje możliwość otrzymania zwrotu poniesionych kosztów związanych z uznaniem kwalifikacji. Zwrot kosztów przysługuje za opłatę procedury, tłumaczenia, uwierzytelnianie dokumentów, różne wymagane zaświadczenia oraz podróże po Niemczech w ramach uznania kwalifikacji. Warunkiem są tutaj min. 3 miesięczne zameldowanie w Niemczech i określone dochody finansowe. Kwota dofinansowania w ramach Anerkennungszuschuss to min. 100 a max. 600 euro.

Jak się w ogóle zabrać za temat uznania?

Gdzie szukać pomocy i skąd wiedzieć do którego urzędu wysłać swoje dokumenty?
Rząd Republiki Federalnej Niemiec uruchomił portal internetowy specjalne dla osób szukających informacji o uznaniu zagranicznych dyplomów zawodowych w Niemczech: www.anerkennung-in-deutschland.de / www.uznanie-kwalifikacji-w-niemczech.pl – główne informacje na stronie skierowanej do Polaków dostępne są w języku polskim, natomiast bardziej szczegółowe, jak np. praktyczna wyszukiwarka zawodów – tylko po niemiecku lub angielsku.

Bezpłatną poradę po polsku na temat procedury uznania można otrzymać od doradców projektu ProRecognition realizowanego m.in. w Polsce na zlecenie Federalnego Ministerstwa Edukacji i Badań Naukowych (BMBF).

Działalność projektu polega na nieodpłatnym doradztwie w zakresie uznawania kwalifikacji zawodowych w Niemczech. Instytucją realizującą projekt jest Polsko – Niemiecka Izba Przemysłowo – Handlowa w Warszawie (AHK Polska). Usługa doradztwa jest skierowana do Polaków, którzy noszą się z zamiarem wyjazdu do pracy do Niemiec jak i do osób już przebywających za Odrą.

W ramach bezpłatnego doradztwa polscy interesanci otrzymują informacje z jakim niemieckim zawodem referencyjnym mogą być porównane ich kwalifikacje, gdzie znajduje się właściwa instytucja do złożenia wniosku, jakie są wymagane dokumenty i opłaty za procedurę.

ProRecognition to indywidualne doradztwo ułatwiające zrozumienie i przejście całej procedury w Niemczech oraz wsparcie wnioskodawców na drodze do uznania ich kwalifikacji.

Więcej informacji: www.prorecognition.pl

Na stronie znajduje się m.in. krótki film po polsku przedstawiający zakres pomocy doradców.

Kontakt do doradców:

Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa

ProRecognition
ul. Miodowa 14
00-246 Warszawa
info@prorecognition.pl

Magdalena Zaręba tel.: +48 22 53 10 502
Olga Teodorek tel.: +48 22 53 10 515

Autor artykułu: Magdalena Zaręba