Wypalenie zawodowe zliczyć można do chorób cywilizacyjnych dotykających współczesne społeczeństwo. Objawy dolegliwości mogą silnie dotknąć przemęczonego pracownika i zaburzyć codzienne wykonywanie służbowych obowiązków. Brak jakiejkolwiek reakcji i szybkiego przeciwdziałania może spowodować szereg błędów i pomyłek, które będą skutkować konsekwencjami nie tylko dla firmy, ale i samego pracownika.

Wypalenie zawodowe w 2019 roku zostało wpisane na listę Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD). W związku z tym, że lista jest okresowo aktualizowana, jej nowa wersja zacznie obowiązywać od 2022 roku.

Czy to oznacza, że po nowym roku lekarze będą mogli wystawiać zwolnienia na nową chorobę?

Czym jest wypalenie zawodowe?

Jako pierwszy, pojęcie opisał amerykański psycholog Herbert Freudenberger. Scharakteryzował je jako syndrom wypalenia zawodowego, który cechuje poczucie wyczerpania fizycznego i psychicznego, nadmierna skłonność do popadania w irytację, niecierpliwość, poczucie znudzenia oraz skłonność do izolacji i tłumienia emocji. Występowanie zjawiska jest powiązane z pełnioną rolą zawodową. Najważniejsze jest wczesne zauważenie problemu i odpowiednie powiązanie go ze sprzyjającymi okolicznościami.

Objawy wypalenia zawodowego mogą być różne ze względu na wiek i staż pracy. Częściej jednak zauważa się je u osób młodszych z krótszym stażem. Większą skłonność do wyczerpania pracą obserwuje się u kobiet, na co wpływ ma wyższy poziom empatii i wrażliwość emocjonalna. Kobiety także bardziej identyfikują się z problemami swoich klientów.

Objawy i przyczyny wypalenia zawodowego

Przyczyny tego zjawiska są bardzo indywidualne. Szereg badań prowadzonych w tym zakresie pozwolił wyodrębnić czynniki, które zwiększają ryzyko wypalenia zawodowego. Należą do nich czynniki osobiste (osobowość, umiejętność radzenia sobie w środowisku pracy) oraz czynniki wynikające z organizacji w firmie (system motywacji pracowników, organizacja pracy, metody kierowania zespołem).

Osoba dotknięta syndromem wypalenia może być bardziej wrażliwa i szybciej wpadać w złość. Pracownik traci zapał, ma poczucie zmęczenia, trudności w wyrażaniu opinii i relaksowaniu się. Wypalenie zawodowe może także prowadzić do problemów ze snem, utraty wagi, lub zaburzeń apetytu, a nawet nadużywania leków czy alkoholu.

Do stanu wypalenia może prowadzić także nadmierne angażowanie się w pracę nieskutkujące zwiększeniem wynagrodzenia czy zmianą stanowiska na wyższe, co najczęściej obserwuje się u osób młodszych.

Christina Maslach, amerykańska psycholożka społeczna to autorka złożonego podejścia do zagadnień związanych z wypaleniem zawodowym. Jest również współautorką badania Maslach Burnout Inventory and Areas of Worklife Survey, które zajmuje się osobami dotkniętymi tym syndromem.

Zgodnie z trójwymiarową teorią Maslach, na wypalenie składają się trzy elementy:

• fizyczne: poczucie wycieńczenia, wyczerpania, brak chęci i energii,
• emocjonalne: uczucie pustki, obniżony nastrój, negatywne uczucia i zobojętnienie wynikające ze zbyt dużych wymagań stawianych samemu sobie lub przez pracodawcę,
• behawioralne: poczucie marnowania czasu, obniżona wydajność zawodowa, niska bądź zła ocena własnych dokonań, obniżona wrażliwość wobec współpracowników.

Statystyki pokazują, że najbardziej narażone na wypalenie są osoby pracujące w zawodach, wymagających bliskich relacji z innymi ludźmi np.: psycholog, lekarz, pielęgniarka, policjant, urzędnik, nauczyciel oraz wszystkie osoby mające bezpośredni kontakt z klientem.

Badanie Kronos Incorporated i Future Workplace poświadcza, że wypalenie zawodowe znacznie utrudnia budowanie zaangażowanego zespołu i występuje najczęściej w dużych firmach.

Według osób biorących udział w badaniu największy wpływ na niechęć do pracy mają:

• wynagrodzenie nieadekwatne do wykonywanych obowiązków – 41%,
• przeciążenie pracą – 32%,
• dużo nadgodzin – 32%,
• złe zarządzanie w firmie – 30%,
• brak związku między rolą pracownika a strategią firmy – 29%,
• niska kultura pracy – 26%.

L4 na syndrom wypalenia zawodowego

Od dnia 1 stycznia 2022 roku, wypalenie zawodowe, w Klasyfikacji ICD-11 zapisane będzie jako syndrom, którego efektem może być przewlekły stres. Kluczowym okazuje się w tym przypadku słowo „syndrom”, gdyż oznacza to, że jest on czynnikiem, który może wpłynąć na stan zdrowia osoby zatrudnionej. Wypalenie nie zostało zakwalifikowane do jednostek chorobowych, które posiadają swoje oznaczenia. Każde zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy musi posiadać numer choroby ubezpieczonego, który ustalony jest zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych.

Zgodnie z aktualnymi przepisami z 25 czerwca 1999 r. wystawienie zwolnienia lekarskiego, którego przyczyną będzie wypalenie zawodowe (stan medyczny inny niż jednostki chorobowe) może okazać się ryzykowne. Zwolnienie, na którym jako choroba zostanie wpisany syndrom, może zostać zakwestionowane ze strony Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W tym przypadku niezbędna może okazać się regulacja obowiązujących przepisów tak, aby lekarz i pacjent nie mieli wątpliwości co do dokumentu potwierdzającego chorobę pracownika.

Nie łatwo jest poradzić sobie z wypaleniem, kiedy jest ono już widoczne u pracownika. Motywacja ciągle spada, a następujące po sobie porażki pogłębiają sytuacje stresowe. Tylko od indywidualnych predyspozycji osoby, która została dotknięta problemem, zależeć będzie to, jak poradzi sobie z tą sytuacją.

W takim przypadku warto kierować się starą maksymą: „lepiej zapobiegać niż leczyć”. Przeczytaj nasz artykuł o work-life balance, w którym znajdziesz kilka praktycznych rad jak zachować równowagę między życiem prywatnym a pracą, co w tym przypadku okazuje się kluczowe. Przestrzegaj higieny pracy i staraj się prowadzić zdrowy tryb życia, co pozytywnie wpływa na lepsze samopoczucie i sprawia, że wzrasta nasza odporność na stres.

Artykuł przygotowała Sandra Tyl