Niemiecki system edukacji, chociaż granice naszych państw zacierają się w Odrze, zasadniczo różni się od przyjętego w Polsce. Najlepszym określnikiem w stosunku do niego mógłby być pragmatyzm.

Pierwsza w oczy rzuca się skala ocen, w której dzieci i nastolatkowie są oceniani od 6 do 1, gdzie 6 jest najgorszą oceną, zaś 1 najlepszą. Rok szkolny zaczyna się, w zależności od landu, po feriach letnich, między lipcem a końcem września. Dzieci w niemieckich szkołach mają kilka przerw świątecznych i międzysemestralnych – z okazji świąt Bożego Narodzenia, Wielkanocnych, Zielonych Świątek czy przerwy jesiennej i zimowej.

Edukacja w Niemczech jest obowiązkowa, powszechna i bezpłatna

Nasi zachodni sąsiedzi nie mają jednolitego systemu szkolnictwa w całym kraju. Każdy land, których jest szesnaście, ma prawo sam organizować szkolnictwo. W większości z nich obowiązek szkolny trwa dziewięć lat, jednak w czterech jest to dziesięć lat – są to Berlin, Brema, Brandenburgia oraz Nadrenia Północna-Westfalia. Dzieci zaczynają chodzić do szkoły od szóstego roku życia, a placówki są wybierane na podstawie przyjętej rejonizacji.

Co ciekawe, rodzice w Niemczech nie mogą sami uczyć swoich dzieci w domach. Ogólny obowiązek szkolny traktowany jest jako funkcja wychowawcza państwa, a więc ich ingerencja w dokształcanie może mieć tylko charakter prywatny i dodatkowy.

Szkoła, w której znajdą się dzieci po skończeniu podstawówki często decyduje o ich przyszłości. Na samym początku istnieje możliwość przeniesienia dziecka, jednak przymus decyzji o karierze zawodowej dziesięciolatków wydaje się wyjątkowo kontrowersyjny. Przed posłaniem dziecka do niemieckiej szkoły warto więc zapoznać się ze wszystkimi szczebelkami drabiny edukacji, które nasza pociecha będzie musiała przejść. Na tej podstawie najzasadniej podjąć decyzję o jego dalszym losie.

Przedszkole – Kindergarten

Uczęszczanie do przedszkola nie jest obowiązkowe. Samo posłanie dziecka jest odpłatne, z wysokością opłaty zależnej od liczby godzin, które tam spędza. Najczęściej rodzice wysyłają najmłodszych do przedszkoli na około trzy godziny dziennie rano. Jest to forma integracji i nauki zabawy z rówieśnikami. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że w wielu placówkach nie ma podziałów wiekowych, więc poziom rozwoju dzieci może być bardzo różny. Zajęcia są wspólne dla grupy od 3 do 6 lat.

Szkoła Podstawowa – Grundschule

Sześciolatek swoją przygodę ze szkolnictwem zaczyna od torby pełnej słodkości, z którą zostaje posłany na pierwszy dzień w szkole. Jest to tradycja, która ma pomóc przełamać strach w tym ważnym dniu i sprawić, żeby szkoła była przyjaznym miejscem w oczach dziecka.

Liczba godzin, które uczeń spędza w szkole, zwiększa się wraz z wiekiem i promocją do nowej klasy. Zwyczajowo jest to od 20 do 30 godzin tygodniowo. Najmłodsi uczą się czytać, pisać i liczyć.

Najczęściej szkoła podstawowa trwa 4 lata, po których dzieci są kierowane do szkół średnich. Nauczyciele wystawiają dziecku rekomendacje, które opierają na zdolnościach malucha, jego zainteresowaniach oraz, oczywiście, wynikach w nauce. Dzięki niej rodzice dowiadują się, jakie są prognozy co do jego przyszłości i gdzie następnie powinien edukować się ich dziesięciolatek.

Szkoła średnia – Hauptschule, Realschule lub Gymnasium

W dużym skrócie Gymnasium to odpowiednik naszego liceum ogólnokształcącego, Realschule jest dla mniej zdolnych dzieciaków, zaś Hauptschule to miejsce dla tych z problemami w nauce, które najczęściej nie opanowały jeszcze dobrze języka.

• Gymnasium trwa 9 lat. Do tego typu szkoły trafiają najzdolniejsi uczniowie, którzy są zwyczajowo nastawieni na kontynuowanie później edukacji na studiach; do 11 klasy dzieci uczą się w systemie kursowym; kończy się Abitur, czyli odpowiednikiem naszej matury.
• Realschule trwa 5 lub 6 lat. Przeznaczona jest dla dzieciaków, które po jej ukończeniu chcą dalej uczyć się zawodu, a później pracować w gospodarce; ta szkoła daje możliwość edukowana się na studiach, które poprzedza jednak nauka przez dwa lata w Fachoberschule; kończy się Mittler Reife.
• Hauptschule trwa 5 lub 6 lat. Skupia się na edukacji podstawowych umiejętności i wiadomości, które mają być bazą do dalszej nauki zawodu; ukończenie tej szkoły daje możliwość przyjęcia do szkoły zawodowej i podpisania umowy nauki zawodu w sensie praktycznym – w przemyśle, handlu czy rzemiośle; kończy się Hauptschulabschluss.

W niektórych landach dzieci mogą uczyć się także w szkole ogólnej – Gesamtschule. Jest to połączenie powyższych trzech typów, które swój system opiera w sporej mierze o ten w Gymnasium, czyli kursowy. Może kończyć się zdaniem matury.

Dydaktyka

Za organizację pracy w szkołach odpowiadają centralnie ustanowione plany nauczania. Listę używanych podręczników ustala rada pedagogiczna danej szkoły. Dopiero na wyższym poziomie nauczania odpowiada za to konkretny nauczyciel, decydując o wyborze metody edukacji oraz indywidualizacji zajęć.

Największy nacisk kładzie się na naukę alfabetyzacji, matematyki i języków obcych. Coraz istotniejsze stają się też zajęcia wychowania fizycznego, które mają poprawić zdrowie i sprawność fizyczną dzieci. Jest to szczególnie ważne w obecnej sytuacji, kiedy odnotowujemy coraz wyższy odsetek nastolatków ze stwierdzoną otyłością.

Dzieci z rodzin migrujących mogą liczyć na pomoc ze strony państwa niemieckiego. Organizowane są klasy przygotowawcze, a także intensywna nauka języka niemieckiego.

Egzaminy zewnętrzne

Szkoła podstawowa – nie kończy się egzaminem ani sprawdzianem umiejętności; dzieci dostają świadectwo ukończenia szkoły wraz z opisem dotychczasowych osiągnięć i poczynionymi postępami przez ostatnie 4 lata;

• Gymnasium – egzamin maturalny zobowiązuje do zdania 4 – 5 egzaminów; gdzie przynajmniej dwa mają być z grupy – język niemiecki, matematyka i język obcy, oraz po jednym z trzech grup – języki, literatura i sztuka, przedmioty społeczne, przedmioty przyrodnicze i technologia, matematyka;
• Realschule – egzamin końcowy obejmuje wiedzę z zakresu języka niemieckiego, matematyki, pierwszego języka obcego oraz przedmiotów przyrodniczych;
• Hauptschule – egzamin końcowy obejmuje wiedzę z zakresu języka niemieckiego, matematyki i języka obcego.

Z perspektywy Polaków emigrujących do Niemiec nie ma podstaw do większych obaw, co do całościowego procesu edukacji ich dzieci. Kraj naszych zachodnich sąsiadów jest multikulturowy, więc kwestia podejścia do młodych ludzi zza granicy nie powinna nastręczać żadnych obaw. System w porównaniu do Polski dość znacznie się różni, ale przy odpowiedniej kontroli poszczególnych etapów przechodzenia ze szkoły do szkoły można liczyć na to, że nasze potomstwo zostanie bardzo solidnie wyedukowane.

Artykuł został przygotowany przez firmę Humanus Personalservice GmbH