W Polsce wakacje dobiegają końca i uczniowie przygotowują się do powrotu w szkolne ławki. Dla wielu Polaków mieszkających za granicą ten moment ma szczególne znaczenie – część dzieci uczy się w polskim systemie, inne w szkołach lokalnych, a jeszcze inne łączą obie ścieżki. Każdy kraj ma swoją wizję edukacji – różni się wiekiem rozpoczęcia szkoły, długością obowiązku nauki, organizacją dnia czy podejściem do prac domowych. Warto przyjrzeć się bliżej, jak wygląda codzienność ucznia w Polsce i w innych państwach, aby łatwiej odnaleźć się w różnorodności systemów i przygotować się do ewentualnej przeprowadzki.

Wiek rozpoczęcia i długość obowiązku szkolnego – porównanie z innymi krajami

Każdy kraj ma własne zasady dotyczące tego, kiedy dziecko zaczyna szkołę i jak długo trwa obowiązek edukacyjny.

Francja – nauka jest tam obowiązkowa już od trzeciego roku życia i trwa do osiągnięcia 16 lat. To jeden z najwcześniejszych startów w Europie. System dzieli się na szkołę podstawową, kolegium i liceum, a zakończenie nauki średniej wiąże się z egzaminem maturalnym, czyli baccalauréat.

Finlandia – uczniowie rozpoczynają szkołę w wieku siedmiu lat, ale obowiązek edukacyjny trwa aż do osiemnastego roku życia. Ciekawostką jest to, że w Finlandii dzień szkolny bywa krótszy niż w Polsce, a system kładzie nacisk na równy dostęp do edukacji dla wszystkich.

Anglia – dzieci zaczynają szkołę w wieku pięciu lat. Edukacja jest obowiązkowa do osiemnastego roku życia, ale po szesnastce można wybierać różne formy kształcenia. Najpierw uczniowie zdają egzaminy GCSE, a później przygotowują się do egzaminów A-levels, które decydują o przyjęciu na uniwersytety.

Niemcy – tutaj system jest mocno zróżnicowany w zależności od landu. Nauka rozpoczyna się w wieku sześciu lat, a po kilku latach szkoły podstawowej dzieci kierowane są do różnych typów szkół średnich – od tych przygotowujących do studiów (Gymnasium), po bardziej praktyczne ścieżki zawodowe. Obowiązek nauki trwa do osiemnastego roku życia.

Niderlandy – obowiązek szkolny zaczyna się w wieku pięciu lat i trwa do szesnastego roku życia, ale w praktyce większość młodzieży musi kontynuować edukację do osiemnastki, dopóki nie uzyska odpowiedniego dyplomu. W systemie holenderskim podobnie jak w Polsce można obrać różne ścieżki takie jak, licea, czy szkoły zawodowe.

USA – nie ma jednego ogólnokrajowego systemu, ponieważ przepisy zależą od stanu. Zwykle dzieci zaczynają naukę między piątym a siódmym rokiem życia, a kończą obowiązek edukacyjny między szesnastym a osiemnastym. W całych Stanach funkcjonuje jednak podobny podział na szkołę podstawową, średnią pierwszego stopnia (middle school) i szkołę średnią (high school).

Kanada – podobnie jak w USA, przepisy zależą od prowincji. Najczęściej dzieci rozpoczynają naukę w wieku sześciu lat, a obowiązek szkolny trwa do szesnastego roku życia, choć w niektórych prowincjach do osiemnastki. W Quebecu po ukończeniu szkoły średniej młodzież uczęszcza do dwuletnich kolegiów, które przygotowują do studiów wyższych.

Japonia i Korea Południowa – w obu krajach obowiązek edukacyjny obejmuje dziewięć lat i kończy się na szkole średniej pierwszego stopnia. Dalsze etapy, takie jak licea i uniwersytety, wiążą się z bardzo wymagającymi egzaminami wstępnymi.

Dzień szkolny i prace domowe – różne filozofie

To, jak wygląda codzienność ucznia, bywa równie zróżnicowane jak struktura całych systemów.

W Polsce uczniowie spędzają w szkole średnio pięć–sześć godzin dziennie, a w starszych klasach często dłużej. Prace domowe nadal istnieją, ale od roku szkolnego 2024/2025 nie są już obowiązkowe w młodszych klasach i nie podlegają ocenie.

We Francji uczniowie siedzą w ławkach nawet do późnych godzin popołudniowych, ale mają wolne środowe popołudnia. W Finlandii dzieci spędzają w szkole mniej godzin, a prace domowe są skromne – priorytetem jest czas wolny i rozwój zainteresowań. We Włoszech dzień szkolny bywa krótszy niż w Polsce, ale w zamian często uczy się w soboty. W Japonii i Korei Południowej uczniowie spędzają w szkole wiele godzin, a po lekcjach często idą jeszcze na zajęcia dodatkowe w prywatnych ośrodkach. W Korei bywa tak, że młodzież wraca do domu dopiero wieczorem.

W Niemczech i Austrii dużą wagę przykłada się do nauki praktycznej i samodzielnej. Uczniowie często kończą zajęcia wcześniej niż w Polsce, ale od wczesnych lat mają do wykonania zadania związane z samokształceniem. Z kolei w Kanadzie prace domowe są zazwyczaj zadawane, ale nauczyciele starają się, aby nie zajmowały dzieciom zbyt wiele czasu.

Przeprowadzka z dzieckiem: praktyczne wskazówki

Rodziny polonijne często stają przed wyzwaniem zapisu dziecka do szkoły w nowym kraju. Warto pamiętać o kilku kwestiach:

Dokumenty – zazwyczaj potrzebny jest akt urodzenia dziecka, paszport lub dowód tożsamości, a także świadectwa z wcześniejszych lat nauki. W wielu krajach wymagane są też aktualne szczepienia.

Język – w większości państw dzieci cudzoziemskie mają możliwość uczęszczania na dodatkowe lekcje języka, aby szybciej odnaleźć się w klasie. Warto o to zapytać podczas zapisu.

Rejonizacja i wybór szkoły – w Polsce dzieci uczęszczają zazwyczaj do szkół przypisanych do miejsca zamieszkania, choć można też próbować zapisać dziecko do innej placówki. W Wielkiej Brytanii, Francji czy Niemczech działa podobny system, ale rodzice często mają większą możliwość wyboru szkoły, jeśli udowodnią, że odpowiada ona potrzebom dziecka. W krajach anglosaskich popularne są także szkoły prywatne i dwujęzyczne, które oferują międzynarodowe programy nauczania. Dla rodzin planujących częste przeprowadzki ciekawą opcją są szkoły międzynarodowe prowadzące program IB (International Baccalaureate), uznawany na całym świecie.

Wsparcie dla rodziców – w wielu państwach działają specjalne punkty pomocy dla nowych mieszkańców. W Niemczech funkcjonują poradnie integracyjne, które wspierają rodziny w kontaktach ze szkołą i tłumaczą różnice programowe. W Kanadzie w niemal każdym większym mieście działają centra dla imigrantów, które pomagają w procesie zapisu i oferują darmowe kursy języka angielskiego dla rodziców. W Holandii można skorzystać z programów adaptacyjnych, które ułatwiają dzieciom start w nowej szkole.

Przeprowadzka to zawsze stres, ale warto pamiętać, że w wielu państwach systemy szkolne są przygotowane na przyjęcie dzieci z zagranicy i zapewniają im dodatkową pomoc.

Ciekawostki o szkołach na świecie

Niemcy – pierwszy dzień szkoły to wielkie święto. Dzieci dostają tzw. „Schultüte” – ogromny stożek wypełniony słodyczami i drobiazgami.

Japonia – uczniowie sami sprzątają swoje klasy i korytarze. Ma to uczyć odpowiedzialności i szacunku do wspólnego miejsca.

Korea Południowa – w dniu egzaminów na uniwersytet ruch lotniczy nad stolicą zostaje wstrzymany, aby hałas nie przeszkadzał maturzystom.

Francja – dzieci zaczynają szkołę już w wieku trzech lat. Co ciekawe, w szkołach podawane są obiady uznawane za jedne z najzdrowszych w Europie – posiłki przygotowywane są jak w dobrej restauracji.

USA – w wielu szkołach dzień zaczyna się od wspólnego odśpiewania hymnu albo recytacji przysięgi wierności fladze.

Finlandia – w klasach nie ma dzwonków, a uczniowie sami ustalają część zasad panujących w klasie. To ma budować poczucie odpowiedzialności i współpracy.

Włochy – uczniowie często noszą szkolne fartuszki, aby podkreślić równość i uniknąć porównań związanych z ubraniami.

Hiszpania – w wielu regionach rok szkolny zaczyna się dopiero w połowie września, dzięki czemu dzieci cieszą się dłuższymi wakacjami.

Systemy edukacyjne na świecie różnią się w wielu aspektach – od wieku rozpoczęcia nauki, przez długość obowiązku szkolnego, aż po codzienną organizację dnia. Polska stawia na ośmioletnią szkołę podstawową i liceum zakończone maturą. We Francji dzieci zaczynają naukę wyjątkowo wcześnie, w Finlandii edukacja obowiązkowa trwa do osiemnastki, w Japonii czy Korei dzień szkolny bywa wyjątkowo długi, w Anglii system opiera się na egzaminach GCSE i A-levels a w USA i Kanadzie system zależy od regionu.

Dla rodzin Polonii oznacza to, że przy przeprowadzce warto dobrze poznać lokalne zasady i przygotować się na różnice – nie tylko w organizacji szkoły, ale i w podejściu do ucznia. Jedno jest jednak pewne: niezależnie od kraju, edukacja otwiera drzwi do przyszłości, a doświadczenie nauki w różnych systemach może być dla dzieci ogromnym atutem.

✍️Artykuł przygotowała Sandra Tyl

🎨Grafika: freepik.com