Pracowałeś lub pracujesz za granicą, a teraz masz niezdolność do pracy? Sprawdź, czy możesz wnioskować o rentę i jakie warunki musisz spełnić.

Komu przysługuje prawo do renty?

Rentę z tytułu niezdolności do pracy może uzyskać każda osoba, która pracowała w kraju UE lub EFTA i spełnia następujące warunki:

• została uznana przez lekarza orzecznika za niezdolną do pracy;
• posiada wymagany staż ubezpieczeniowy, którego długość zależy od wieku, w którym powstała niezdolność do pracy:
  • przed ukończeniem 20 lat – 1 rok stażu;
  • 20 – 22 lata – 2 lata stażu;
  • 22 – 25 lat – 3 lata stażu;
  • 25 – 30 lat – 4 lata stażu;
  • powyżej 30 lat – 5 lat stażu w ciągu ostatnich 10 lat (lub jeśli udowodni 20 lat składkowych dla kobiet lub 25 lat składkowych dla mężczyzn).
• stała się niezdolna do pracy w trakcie okresów wymaganych w polskich przepisach lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od zakończenia tego okresu (m.in. okres zatrudnienia w ramach umowy o pracę/umowy zlecenia, okres pobierania zasiłku chorobowego lub urlopu wychowawczego).
• nie posiada prawa do emerytury z ZUS lub nie spełnia warunków do jej przyznania.

Kim jest osoba niezdolna do pracy?

Za osobę niezdolną do pracy uznaje się osobę, która częściowo lub całkowicie utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu oraz nie rokuje możliwości odzyskania powyższej zdolności (nawet po przekwalifikowaniu).

Niezdolność do pracy orzeka się na okres do 5 lat lub dłużej, jeśli zgodnie z wiedzą medyczną nie ma rokowań na odzyskanie zdolności do pracy (przed upływem tego okresu).

Dodatkowo niezdolność do pracy można orzec do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, jeśli:

• nadal występuje niezdolność do pracy;
• badany miał prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przez co najmniej 5 ostatnich lat poprzedzających dzień badania;
• osobie badanej brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

Obliczanie okresu składowego oraz wysokości renty

Jeśli okres składkowy w Polsce jest za krótki do przyznania renty, wówczas ZUS doliczy okresy zatrudnienia w krajach UE lub EFTA (które nie pokrywają się z polskimi okresami).

Renta zostanie obliczona proporcjonalnie do polskich i do zagranicznych okresów ubezpieczeniowych. Jej wysokość zostanie wypłacona tylko w oparciu o staż ubezpieczenia w Polsce, natomiast rentę za okresy pracy za granicą można uzyskać od kraju, w którym się pracowało.

Niezdolność do pracy w czasie zagranicznego ubezpieczenia

Jednym z warunków przyznania renty jest niezdolność do pracy powstała w czasie ubezpieczenia lub maksymalnie w ciągu 18 miesięcy od jego zakończenia. Warunkiem jest również wydanie opinii przez lekarza orzecznika ZUS.

Czy wnioskujący o rentę musi przyjechać do Polski?

Osoba wnioskująca o rentę z tytułu niezdolności do pracy musi zostać zbadana przez lekarza orzecznika, jednak nie jest to równoznaczne z koniecznością wizyty w Polsce. Medyk może wydać orzeczenie na podstawie załączonych do wniosku o rentę dokumentów tj. opinii lekarskiej przygotowanej przez instytucję rentową w kraju zamieszkania lub dostarczonej dokumentacji medycznej.

Jeśli przedstawione dokumenty okazałyby się niewystarczające, wówczas lekarz orzecznik ZUS może zlecić zagranicznej instytucji rentowej wykonanie dodatkowych badań. Następnie instytucja prześle raport medyczny, na którego podstawie lekarz może wydać orzeczenie.

Jeśli wnioskujący nie zgadza się z wydanym orzeczeniem, może odwołać się do komisji lekarskiej ZUS.

Czy wniosek o rentę można składać równocześnie w Polsce i za granicą?

Jeśli wnioskujący pracował zarówno w Polsce, jak w i jednym z krajów UE lub EFTA, wówczas może ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy w każdym z tych państw. Co więcej, wniosek składa się tylko w kraju zamieszkania, natomiast instytucja ubezpieczeniowa ma za zadanie przekazać wniosek do państw, w których pracował wnioskujący. Warto podkreślić, że każde państwo odrębnie orzeka o niezdolności do pracy.

Przydatne dokumenty:

• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
• Rozporządzenie parlamentu europejskiego i rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego

Artykuł przygotowała Magdalena Cerecka