Dyskryminacja w pracy nie jest nowym zjawiskiem. Przyczyny dyskryminacji określa kodeks pracy. Są to między innymi: płeć, orientacja seksualna, niepełnosprawność, rasa, wyznanie, przekonania polityczne, przynależność związkowa i inne. Zjawisko, w którym pracodawca dyskryminuje pracownika w podeszłym wieku, nazywamy ageizmem. Można również wyodrębnić dyskryminację ze względu na młody wiek pracownika i będziemy tu mieli do czynienia z adultyzmem. Jednak w tym artykule chciałabym skupić się na osobach starszych i ich problemach z utrzymaniem lub znalezieniem nowej pracy.

Ageizm – co to?

Po raz pierwszy pojęcie ageizmu zostało wprowadzone w 1969 roku przez Roberta Butlera. Butler to amerykański gerontolog (gerontologia to dziedzina wiedzy, która zajmuje się wszystkimi problemami starzejących się ludzi) i pierwszy dyrektor Narodowego Instytutu ds. Starzenia. Butler określił ageizm jako „proces systematycznego tworzenia stereotypów i dyskryminowania ludzi z tego powodu, że są starzy”.

Inny specjalista zajmujący się osobami starszymi Erdman B. Palmore poszedł w swoich rozważaniach jeszcze dalej. Określił ageizm jako wszelkie uprzedzenia (zarówno negatywne, jak i pozytywne) wobec ludzi ze względu na ich wiek. Pozytywnym uprzedzeniem może być np. „efekt autorytetu” (szybciej zaufamy osobie starszej i będziemy ją uważać za autorytet, kierując się jedynie wiekiem).

Z reguły za przejawy ageizmu uznaje się dyskryminacyjne zachowania wobec osób powyżej 50 roku życia. Wikipedia podaje jednak, że „W Polsce ofiarami ageizmu najczęściej padają kobiety po 35 roku życia oraz mężczyźni po 45”.

Ageizm w pracy – eksperyment

Polski Instytut Ekonomiczny przeprowadził eksperyment na terenie Polski w związku z dyskryminacją osób starszych w pracy. Instytut wysłał 1260 CV fikcyjnych osób w wieku 28 i 52 lat do różnych firm z różnych branży. Eksperyment potwierdza, że ageizm to nie tylko definicje, ale i rzeczywistość. Wyniki są następujące (przykłady):

– 2x częściej osoby młodsze zostały zaproszone na rozmowę rekrutacyjną. Na terenie Warszawy różnica jest bardziej znacząca – 4x częściej osoby młodsze otrzymywały zaproszenie na kolejny etap rekrutacji;

– ponad 2x częściej młode kobiety o tych samych kwalifikacjach otrzymywała zaproszenie na rozmowy rekrutacyjne w branży finansów i bankowości niż kobiety w wieku 52 lat;

– prawie 1,5x częściej młodsi mężczyźni otrzymali zaproszenie na rozmowę rekrutacyjną w branży ubezpieczeniowej niż starsi mężczyźni o tych samych kwalifikacjach.

Z wyżej wymienionych przykładów można wyciągnąć wniosek, iż dyskryminacja ze względu na wiek łączy się również z dyskryminacją ze względu na płeć. Wynika z tego, że pozycja kobiet na rynku pracy, choć i tak nie łatwa, wraz z wiekiem jeszcze się pogarsza.

Eksperyment pokazuje również, że stolica Polski jest miastem, w którym ageizm jest najbardziej widoczny.

Jak zapobiegać ageizmowy w pracy?

Przede wszystkim osoby w wieku powyżej 50 lat mają, bardzo często, ogromne doświadczenie i wiedzę. Posiadając wakat, warto rozważyć, czy nie skierować oferty do osób starszych. Jest to dobre rozwiązanie szczególnie w młodym zespole. Osoba w dojrzalszym wieku może wnieść do grupy inne spojrzenie na wiele istotnych kwestii.

Niezwykle ważne jest również budowanie zespołu. Różnorodność wiekowa czy płciowa może zadziałać na plus w kwestii efektywność grupy pracowników. Młodzi ludzie mogą wnieść wiedzę dotyczącą nowinek technicznych, medialnych itd., starsze osoby to doświadczenie i wiedza z danej branży.

Każda firma powinna zastanowić się nad wprowadzeniem polityki równości. Taka polityka zakłada, że wszyscy pracownicy traktowani są równo, bez względu na wiek (również młodsze osoby), płeć, rasę, wyznanie itd. Wszelkie przypadki dyskryminacji powinny być od razu zgłaszane do odpowiedniego działu, a wobec prześladowców powinny zostać wyciągane surowe konsekwencje. Zastosowanie w organizacji polityki równości daje każdej osobie pewność i bezpieczeństwo, co w pracy jest bardzo ważnym aspektem.

Starsza osoba również sama może zapobiegać ageizmowy. Każdy pracownik powinien się dokształcać i śledzić nowinki z branży, pamiętając, że w pracy panuje konkurencja. Również szkolenia pozwalają podnosić kwalifikacje. Należy pamiętać, że dobry, sprawdzony pracownik, który inwestuje w wiedzę, jest ważny dla pracodawcy bez znaczenia czy ma 20, czy 50 lat.

Gdzie zgłaszać dyskryminację ze względu na wiek?

Kodeks pracy nakłada na pracodawców obowiązek równego traktowania osób m.in. w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków finansowych i awansów. Prawnie gwarantowane jest też równouprawnienie ze względu na wiek. Jeśli naruszone zostały prawa pracownicze, należy zgłosić skargę do Państwowej Inspekcji Pracy. Na stronie PIP znajdują się wszelkie najważniejsze informacje – jak i gdzie złożyć skargę, czy gdzie wysłać pismo – https://www.pip.gov.pl/dla-pracownikow/niezbednik-pracownika/jak-zlozyc-skarge. Pracownik może dochodzić również swoich praw, np. odszkodowania od pracodawcy, przed sądem pracy.

Ageizm jest poważnym problemem, nad którym warto się pochylić. Jest to forma dyskryminacji, która jest często bagatelizowana. Konsekwencje dyskryminacji osób starszych mogą być głęboko szkodliwe zarówno dla organizacji, jak i dla samych pracowników. Pamiętajmy, że szanując różnorodność płci, wieku, rasy itd., działamy, aby wesprzeć budowanie miejsc pracy, które będą bardziej produktywne i twórcze.

Bibliografia:

Polski Instytut Ekonomiczny – https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2022/01/PIE-WP_4-2021.pdf

Krytyka polityczna – https://krytykapolityczna.pl/kraj/praca-zatrudnienie-dyskryminacja-ze-wzgledu-na-wiek/

Niebieska Linia – https://www.niebieskalinia.pl/aktualnosci/aktualnosci/ageizm-i-dyskryminacja-ze-wzgledu-na-wiek

Artykuł przygotowała Karolina Gębarowska